Joodse Raad Enschede

Een geschiedenis van verzet 1940-1945

Joodse Raad Enschede en het Verzet tegen de Nazi's

Ontdek het unieke verhaal van de Joodse Raad Enschede, die tijdens de Tweede Wereldoorlog actief verzet bood tegen de nazi's. In tegenstelling tot de centrale raad in Amsterdam, adviseerde zij Joden om te onderduiken en werkte zij samen met verzetsgroepen om vervolging te voorkomen.

De Joodse Raad van Enschede

Tijdens de bezetting van Nederland in de Tweede Wereldoorlog werden in diverse steden zogenaamde Joodse Raden ingesteld. De Joodse Raad van Enschede nam hierin een uitzonderlijke plaats in: zij koos niet voor samenwerking met de nazi's, maar bood actief verzet tegen de bezetter.

Onder leiding van moedige leden zoals Sig Menko en Gerard Sanders hielp de raad Joden om te onderduiken, leverde vervalste papieren en coördineerde vluchtroutes naar veiliger gebieden. Daarmee redde zij talloze levens van de Joodse gemeenschap in Twente.

Deze website is opgezet om de unieke rol van de Joodse Raad in Enschede te documenteren en te herdenken. Met persoonlijke getuigenissen, historische documenten en foto’s krijg je een diepgaand beeld van deze periode van Jodenvervolging in Nederland.

De verhalen herinneren ons aan het belang van morele moed en menselijkheid in tijden van systematisch onrecht. De geschiedenis van Enschede biedt inspiratie voor vandaag.

Uitgelichte Verhalen

Historische foto van Enschede

De Mauthausen-razzia van 1941

Tijdens de Duitse bezetting van Nederland werd in Enschede een lokale Joodse Raad opgericht, bestaande uit Sig Menko (voorzitter), Gerard Sanders (secretaris) en Isedoor van Dam (penningmeester).

Lees meer
Documenten uit oorlogstijd

Ds. Leendert Overduin

Ds. Leendert Overduin (1900–1976) begon vanaf 1941 met het actief helpen van Joodse burgers in Twente en omgeving om onder te duiken.

Lees meer
Oude synagoge

Wat is een Joodsche Raad?

Vanaf 1942 veranderde het karakter van de deportaties drastisch: ook kinderen, ouderen en zieken werden nu zonder uitzondering op transport gesteld.

Lees meer
Oude synagoge

De bevrijding van Enschede

Enschede werd bevrijd op Paaszondag 1 april 1945. Vanuit het zuiden trokken de geallieerde troepen de stad binnen. De Lonnekerbrug was door de terugtrekkende Duitse troepen opgeblazen om de opmars te vertragen.

Lees meer
Oude synagoge

Sig Menko – Voorzitter van de Joodsche Raad Enschede

Sig Menko (1877–1962) was directeur van het textielbedrijf N.V. N.J. Menko en voorzitter van de Joodsche Raad in Enschede.

Lees meer
Oude synagoge

De bevrijding

In april 1945 leek het einde van de oorlog nabij. Enschede was op dat moment al bevrijd, maar de vraag bleef of de bevrijding op tijd zou komen voor het hongerend West-Nederland.

Lees meer
Oude synagoge

Verzet

Terwijl de Joodsche Raad in Amsterdam koos voor samenwerking met de Duitse bezetter, nam de Joodsche Raad in Enschede een andere koers.

Lees meer
Oude synagoge

Herdenking van de Joodse Raad in Enschede – 6 juni 2004

Op 6 juni 2004 vond er in Enschede een bijzondere herdenkingsbijeenkomst plaats, gewijd aan de lokale Joodse Raad die tijdens de Tweede Wereldoorlog een uitzonderlijke rol speelde in het redden van Joodse levens.

Lees meer
Oude synagoge

De Joodse Raad van Enschede: Lokaal Verzet en Heldhaftige Keuzes

De Joodsche Raad in Enschede bestond uit voorzitter Sig Menko, penningmeester Isedoor van Dam en secretaris Gerard Sanders.

Lees meer
Oude synagoge

Dodenlijst Mauthausen – geboren Joodse inwoners van Enschede

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden tientallen Joodse inwoners van Enschede gearresteerd en gedeporteerd naar het concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk.

Lees meer
Oude synagoge

Wertheim verslag – Dagboekbrieven uit Enschede

Tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef Theresa (Tesie) Wertheim, een Duits-joodse vrouw die sinds de jaren twintig in Enschede woonde, een reeks dagboekachtige brieven aan haar zuster in Amerika.

Lees meer
Oude synagoge

Stoomweverij Nijverheid

De Joodse gemeenschap in Enschede kende een rijke geschiedenis die teruggaat tot de 18e eeuw. In 1827 werd de eerste synagoge geopend aan de Stadsgravenstraat, en in 1928 volgde een nieuwe, grotere synagoge aan de Prinsestraat, ontworpen door architect K.P.C. de Bazel.

Lees meer

"Wij konden niet anders dan te handelen naar ons geweten. De menselijkheid eiste dat wij ons verzetten tegen de onmenselijke bevelen van de nazi-bezetting."

— Sig Menko, lid van de Joodse Raad Enschede tijdens de Tweede Wereldoorlog